Ervaringsdeskundigheid
Ervaringsdeskundigheid is het vermogen om op grond van eigen herstelervaring voor anderen ruimte te maken voor herstel.
Een ervaringsdeskundige binnen de RvKS voldoet aan een ander profiel dan een ervaringsdeskundige die binnen de GGZ werkzaam is.
Waar binnen de GGZ de nadruk voor een ervaringsdeskundige (ED) vooral gericht is op de ondersteuning van andere mensen, zal de ED binnen de RvKS zich vooral richten op de processen achter kansspelen en kansspelspelers. Hierdoor worden er andere eisen en competenties gevraagd aan wat dienend is voor dit werkveld. Een geschikte ED heeft dus naast de competentie ervaringsdeskundigheid op het gebied van kansspelen (gokverslaving), ook kennis en vaardigheden waarover bijvoorbeeld een projectmanager beschikt.
De ED die goed zou kunnen aansluiten bij de RvKS, is een persoon die ooit (niet langer dan 10 jaar geleden) behoord heeft tot de groep probleemspelers/gokverslaafden. Daarnaast heeft de ED voor zijn verslaving, professionele hulp aangenomen en deze hulp doorlopen, bij voorkeur in een verslavingstraject aangevuld met hulp voor onderliggende problematiek. De ED heeft middels herkenning, erkenning en voldoende reflecties aantoonbaar afstand ván en inzicht in zijn eigen (verslavings)gedrag en herstelproces gekregen. Daarnaast is het een pré als de ED zich voor langere tijd heeft verbonden aan een zelfhulpgroep (b.v. AGOG), om ook hieruit kennis en ervaringsverhalen van andere kansspelspelers te hebben opgenomen. Al deze specifieke kennis en ervaring is belangrijk voor adequate signalering, preventie, handhaving, educatie, voorlichting en analyses.
Om onafhankelijk te kunnen werken en zo objectief mogelijk te beoordelen, moet een geschikte kandidaat stevig en evenwichtig in zijn/haar schoenen staan.
Om de onafhankelijkheid te kunnen waarborgen, heeft een kandidaat ED een schoon strafblad en is de kandidaat door verleden en persoonlijkheid niet chantabel. Tevens dient een ED geen wraak- of wrokgevoelens te koesteren tegen kansspel aanbieders. Een goede kandidaat heeft in het herstelproces ruimte gemaakt voor vergeving.
Alleen ervaringskennis is onvoldoende toereikend om ook de ervaringsdeskundige competentie te kunnen gebruiken.
De visie van de RvKS op ervaringsdeskundigheid behelst een aantal belangrijke aspecten. Allereerst wordt ervaringsdeskundigheid als competentie gezien, een door ervaring en reflectie ontwikkelde vaardigheid, gecombineerd met (zelf)inzicht. Het inrichten en doorleven van een eigen herstelproces, soms met vallen en opstaan, is hiervoor het belangrijkste uitgangspunt. Binnen een constructief herstel zal een (toekomstig) ervaringsdeskundige een aantal cruciale inzichten verkrijgen. Deze inzichten zijn te vertalen naar belangrijke processen van verandering. Het gaat voor de rol binnen de RvKS niet om het woordje ervaringsdeskundige en het wel of niet door opleiding aantoonbare niveau hiervan. Doorslaggevend is het kunnen uitleggen van inzichten en processen omtrent het herstel, onder meer welke zelfinzichten hebben geleid tot welke verandering. De ED kan na deze veranderingen vrij en onbevooroordeeld denken, luisteren en handelen.
De ED heeft zicht op eigen tekortkomingen, kan hiermee leven en heeft deze volledig aanvaard. Voor de rol binnen de RvKS is het belangrijk dat iemand niet meer geraakt kan worden door deze tekortkomingen, zodat iemand over zijn eigen schaduw kan stappen om hulp te vragen waar nodig.
Binnen de ED rol is er dan ook een verschil tussen ervaringskennis (als gokker en als klant van kansspelaanbieders) en de ervaringsdeskundige competentie. De ervaringskennis en de kennis die andere gokkers ons geven, is nodig om de steeds wisselende en evoluerende materie te begrijpen, met alles wat alleen voor een gokker helder en duidelijk is en wat voor niet-gokkers als bizar wordt ervaren. Denk hierbij aan b.v. hoe gokkers en aanbieders te werk gaan, hoe het leven van een gokker op het dieptepunt eruit ziet, hoe kansspelaanbieders gokkers verleiden, welke trucs er worden gebruikt, welke signalering en preventie je wel of niet hebt ervaren.
De ervaringsdeskundige competentie is nodig om deze ervaringskennis te vertalen naar een goed inzetbaar, onafhankelijk en geloofwaardig profiel. Iemand die los van (voor)oordelen een zo objectief mogelijk beeld kan vormen en dit op diplomatieke en constructieve wijze tot beleid kan maken. Dit maakt ook waarom specifieke ervaring op het gebied van gokken/kansspelen noodzakelijk is. De ervaringsdeskundigheid zorgt ervoor dat een geschikte kandidaat ook echt stevig in zijn/haar schoenen staat.
Diversiteit vergroot de geloofwaardigheid en het vertrouwen in de rol van de RvKS.
Voor het realistische beeld van de doelgroep is het noodzakelijk dat de diversiteit terug te zien is in de medewerkers van de RvKS. Daarnaast is ook qua leeftijd en kansspelsoort diversiteit gewenst. Dit mede omdat de beleving per subdoelgroep verschillend is en dat begrip van cultuursensitiviteit nodig is om aansluiting te vinden.
Aanvullende voorwaarden:
- Minimaal 2 jaar in actief herstel met bijbehorend onderhoud
- Niet direct of indirect in dienst van een kansspelaanbieder zijn
- Bereid zijn om maandelijks intervisies bij te wonen
- Persoonlijkheidsonderzoek ondergaan
- Deelnemen aan een zelfhulpgroep (AGOG) is een pré
- Aantoonbaar deskundig op andere benodigde competenties
EDK in praktijk
Ervaringsdeskundigen worden ingezet bij het ondersteunen van individuele herstelprocessen voor cliënten binnen de GGZ, cliënten worden ondersteund bij de dagelijkse bezigheden en maatschappelijke participatie.
Ervaringsdeskundigen binnen bestaande praktijk.
Ervaringsdeskundigen worden ingezet bij het ondersteunen van individuele herstelprocessen voor cliënten binnen de GGZ. Cliënten worden ondersteund bij de dagelijkse bezigheden en maatschappelijke participatie. Daartoe creëert de ervaringsdeskundige vanuit (h)erkenning, reflectie en begrip ruimte zodat de cliënt zelf aan het herstelproces kan werken. De ondersteuning is een samenwerkingsproces waarbij, vanuit zelfbepaling, ook de omgeving betrokken kan worden (Boertien & Van Bakel, 2012).
Er zijn verschillende rollen die door ervaringsdeskundigen binnen de GGZ reeds worden ingevuld, deze rollen zijn toepasbaar voor ervaringsdeskundigen binnen de KOA.
- Verbinder – de ervaringsdeskundige kan in twee richtingen een brug slaan tussen zorgplichtgesprek en hulpverlener. Het kan gaan om mensen te verleiden tot zorg, maar ook om de zorgverlener te verleiden tot overleg over keuzemogelijkheden in de behandeling en het delen van kennis, ervaring en inzicht om met betrokken professionals bestaande preventieve maatregelen te verbeteren of interventies te ontwikkelen.
- Bondgenoot – de ervaringsdeskundige is vooral een laagdrempelige bondgenoot van probleemspelers of gokverslaafde spelers, een soort belangenbehartiger en vertrouwenspersoon. De gedeelde grond van vergelijkbare ervaringen biedt begrip, herkenning en erkenning voor dat wat er moeilijk te verwoorden, uit te leggen en te verdragen is (verslaving erkenning en het aanvaarden van hulp).
- Veranderaar – de nadruk in deze rol ligt op de verandering van de opvattingen over en cultuur rondom gokverslaving (stigmatiserende werking van de verborgen verslaving). De ervaringsdeskundige verkent met aanbieders en professionele zorgverleners nieuwe opvattingen en mogelijkheden voor hulp op maat en effectieve interventies.
- Gesprekspartner – de ervaringsdeskundige heeft de rol om kritisch en spiegelend de maatregelen en zorgplicht/beleid te verbeteren. Zijn/haar kennis van binnenuit van belemmerende en stigmatiserende aspecten van zorgplichtgesprek, maatregelen of handreiking is een onmisbaar element voor het verbeteren van de zorgplicht en de huidige maatregelen.
- Voorbeeldfunctie – de ervaringsdeskundige is een voorbeeld van hoe gokverslaving tot stoppen kan worden gebracht, er is een weg uit de hopeloosheid en ellende. Zowel kansspelspelers als kansspelmedewerkers zien dat verslaving en middelenafhankelijkheid niet blijvend hoeven zijn, noch allesbepalend voor iemands identiteit. In deze rol kan de ervaringsdeskundige ook bijdragen aan de ‘normalisering’ (stigma verkleinen, uit de verborgenheid) van de verslavingszorg.
De functies en taken die hieronder worden beschreven zijn minimaal voor mensen die ex-gokverslaafd zijn, dus abstinent sinds een bepaalde tijd (twee jaar). Minder relevant is het wel of niet in ontwikkeling zijn tot ‘ervaringsdeskundigheid’. De eisen voor zelfhulpgroepen en het deel kunnen nemen als ervaringsdeskundige in de Training Preventie Kansspelverslaving (“TPK”) liggen anders en zijn niet evenredig vergelijkbaar. Abstinentie en het kunnen delen van je verhaal is het voornaamste voor bijvoorbeeld TPK maar is onvoldoende om als ervaringsdeskundige een functie te bekleden binnen de GGZ.
Training Preventie Kansspelverslaving (casinopersoneel)
Mensen met ervaring in verslaving die daarvan succesvol zijn hersteld, worden ingezet binnen TPK. Hun rol is het verschaffen van inzicht voor personeel dat werkzaam is binnen de kansspelbranche. Door het vertellen van hun eigen verhaal krijgen verslaafde spelers (waar personeel dagelijks mee in aanraking komt) een gezicht en wordt bij het personeel de betrokkenheid tot de verslaafde speler vergroot. De TPK met daarin een ervaringsdeskundig levensverhaal moet in de praktijk leiden tot doelgerichte zorgplichtgesprekken.
Specifieke doelgroepen en een interventie op maat
We onderscheiden drie typen kansspelspelers en dat vraagt per categorie/type een interventie op maat. Eén van de bestaande interventies is een zorgplichtgesprek door het personeel van een kansspelaanbieder (belangrijk onderdeel van een TPK). Een ervaringsdeskundige heeft alle stadia tot verslaving doorlopen, hij/zij is begonnen met experimenteren en ontdekken (recreatieve speler) en heeft zich op een bepaald moment doorontwikkeld tot probleemspeler (zie indicatoren: hoe beginnende verslaving te herkennen) om tenslotte verslaafd te raken en in een hardnekkige vicieuze cirkel terecht te komen (psychische, lichamelijke en maatschappelijke ellende tot gevolg). In elk van deze drie te onderscheiden stadia zijn specifieke interventies noodzakelijk en is een casinomedewerker de eerstaangewezen persoon die deze ontwikkeling als eerste opmerkt.
We maken onderscheid in preventieve gesprekken voor de nog recreatieve speler, de motiverende preventieve gesprekken om erger te voorkomen voor de probleemspeler en de motiverende/menselijke gesprekken met de verslaafde speler. Bezoekersaantallen zijn onder te verdelen in deze drie type spelers en daar kun je ook een beleidsmatig vastgesteld gesprekkenaantal op loslaten.
Welke kennis en ervaring is relevant en hoe verhoudt dit zich tot risico’s?
